De Limburgse kastelenfietsroute
621 km
Met de introductie van het buskruit en artillerie verloren burchten in de late middeleeuwen hun militaire functie. Ze veranderden in lusthoven en buitenplaatsen waar wooncomfort primeerde. Na de middeleeuwen duidde de naam kasteel op een private versterkte woonplaats van een heer of edele. Vele middeleeuwse kastelen werden omgebouwd naar adellijke residenties en kregen daarbij allerlei toevoegingen waaronder grachten, ophaalbruggen, kantelen en hekken. Sommigen werden als compleet imitatiekasteel gebouwd, met torens, op versterkte burchten gelijkend.
Een extra troef voor Limburg zijn de commanderijen. Op het einde van de 12e E ontstond naast de Tempeliers en de Hospitaalridders een derde geestelijke militaire ridderorde met name de Duitse Orde, ook wel Teutoonse Orde en haar ridderschap Teutoonse ridders genoemd. De Duitse Orde was, naast de Orde van de Tempeliers en de Maltezer Orde die zich later nog eens opsplitste in de Johannieterorde, één van de middeleeuwse ridderordes die dienden om de pelgrims naar Jeruzalem te beschermen en te verzorgen. Het waren ridders uit het Duitse Rijk, waartoe in de middeleeuwen ook de Nederlanden en Bourgondië behoorden. Nadat het de christenen bij de Derde Kruistocht niet was gelukt Jeruzalem te heroveren zocht de Orde nieuwe uitdagingen. Ze nam haar ervaringen mee naar Europa en stelden zich ten dienste van wereldlijke vorsten in ruil voor schenkingen van land waarop zij haar commanderijen kon inrichten, bestaande uit stadsresidenties, kastelen en landgoederen met pachthoeven. Het in Limburg gelegen Alden Biesen bezat twaalf onderhorige commanderijen.
70% van de Limburgse kastelen bevinden zich in het vruchtbare Haspengouw. Door de eeuwen heen doorkruisten zich hier dan ook belangrijke wegen. Zo was de Romeinse stad Tongeren een knooppunt van Romeinse wegen. De middeleeuwse handelsweg tussen Brugge en Keulen had een noordelijke variant via Hasselt en een zuidelijke via Sint-Truiden en Tongeren om in Maastricht samen te smelten. Daarnaast bezat de Duitse Orde een landcommanderij in Alden Biesen en hadden de Graven van Loon hun woonzit in Borgloon voordat deze naar Kuringen verhuisden. Niet verwonderlijk dat Haspengouw daardoor een kluwen aan heerlijkheden bezat. Heerlijkheid verwijst naar de bezitting van een heer waaraan bepaalde heerlijke rechten waren verbonden. Deze was vaak van adel en die heer leefde uiteraard in een kasteel.
Uit de Romaanse periode (1000-1200) en de gotiek (1130-1500) zijn, naast de burchtruïnes van Pietersheim, Kolmont, Jonckholt en de Tempelierstoren in Tongeren, enkel fragmenten terug te vinden die verwerkt zitten in later gebouwde kastelen. Vaak zijn dat funderingen, een toren of toegangspoort. De meeste huidige kastelen in Limburg zijn gebouwd tussen 1600 en 1900, opgesplitst in twee duidelijk herkenbare periodes. Om te beginnen is daar de streekeigen Maaslandse renaissancestijl (17e E) met als voornaamste kenmerken bakstenen gebouwen met speklagen in mergelsteen, rechthoekige arduinen raamomlijstingen en hoog opgaande daken met opvallend overhangende daklijsten. In diezelfde periode werd ook in classicistische stijl (1640-1720) gebouwd met zuilen, pilasters en frontons verwijzend naar Griekse en Romeinse voorbeelden. Stijlen die zich doortrokken in de 18e E en later. In de 19e E werden de oude stijlen in een nieuwe tint gegoten en kregen we neoclassicisme, neogotiek, neorenaissance, neobarok, … Vaak werden deze stijlen ook gebruikt voor renovaties en aanbouwingen uit te voeren aan de oude kastelen. Een kasteel opgetrokken uit een mix van neostijlen kreeg de naam eclecticisme.
Veelal gaat een kasteel verscholen achter een muur, haag of ander gebladerte. We hebben een route samengesteld langs een honderdtal kastelen die geheel of gedeeltelijk zichtbaar zijn vanaf de te fietsen route. Kasteeltorens zijn sowieso blikvangers in het landschap en Limburg is een landschap met heel veel torentjes.
Een extra troef voor Limburg zijn de commanderijen. Op het einde van de 12e E ontstond naast de Tempeliers en de Hospitaalridders een derde geestelijke militaire ridderorde met name de Duitse Orde, ook wel Teutoonse Orde en haar ridderschap Teutoonse ridders genoemd. De Duitse Orde was, naast de Orde van de Tempeliers en de Maltezer Orde die zich later nog eens opsplitste in de Johannieterorde, één van de middeleeuwse ridderordes die dienden om de pelgrims naar Jeruzalem te beschermen en te verzorgen. Het waren ridders uit het Duitse Rijk, waartoe in de middeleeuwen ook de Nederlanden en Bourgondië behoorden. Nadat het de christenen bij de Derde Kruistocht niet was gelukt Jeruzalem te heroveren zocht de Orde nieuwe uitdagingen. Ze nam haar ervaringen mee naar Europa en stelden zich ten dienste van wereldlijke vorsten in ruil voor schenkingen van land waarop zij haar commanderijen kon inrichten, bestaande uit stadsresidenties, kastelen en landgoederen met pachthoeven. Het in Limburg gelegen Alden Biesen bezat twaalf onderhorige commanderijen.
70% van de Limburgse kastelen bevinden zich in het vruchtbare Haspengouw. Door de eeuwen heen doorkruisten zich hier dan ook belangrijke wegen. Zo was de Romeinse stad Tongeren een knooppunt van Romeinse wegen. De middeleeuwse handelsweg tussen Brugge en Keulen had een noordelijke variant via Hasselt en een zuidelijke via Sint-Truiden en Tongeren om in Maastricht samen te smelten. Daarnaast bezat de Duitse Orde een landcommanderij in Alden Biesen en hadden de Graven van Loon hun woonzit in Borgloon voordat deze naar Kuringen verhuisden. Niet verwonderlijk dat Haspengouw daardoor een kluwen aan heerlijkheden bezat. Heerlijkheid verwijst naar de bezitting van een heer waaraan bepaalde heerlijke rechten waren verbonden. Deze was vaak van adel en die heer leefde uiteraard in een kasteel.
Uit de Romaanse periode (1000-1200) en de gotiek (1130-1500) zijn, naast de burchtruïnes van Pietersheim, Kolmont, Jonckholt en de Tempelierstoren in Tongeren, enkel fragmenten terug te vinden die verwerkt zitten in later gebouwde kastelen. Vaak zijn dat funderingen, een toren of toegangspoort. De meeste huidige kastelen in Limburg zijn gebouwd tussen 1600 en 1900, opgesplitst in twee duidelijk herkenbare periodes. Om te beginnen is daar de streekeigen Maaslandse renaissancestijl (17e E) met als voornaamste kenmerken bakstenen gebouwen met speklagen in mergelsteen, rechthoekige arduinen raamomlijstingen en hoog opgaande daken met opvallend overhangende daklijsten. In diezelfde periode werd ook in classicistische stijl (1640-1720) gebouwd met zuilen, pilasters en frontons verwijzend naar Griekse en Romeinse voorbeelden. Stijlen die zich doortrokken in de 18e E en later. In de 19e E werden de oude stijlen in een nieuwe tint gegoten en kregen we neoclassicisme, neogotiek, neorenaissance, neobarok, … Vaak werden deze stijlen ook gebruikt voor renovaties en aanbouwingen uit te voeren aan de oude kastelen. Een kasteel opgetrokken uit een mix van neostijlen kreeg de naam eclecticisme.
Veelal gaat een kasteel verscholen achter een muur, haag of ander gebladerte. We hebben een route samengesteld langs een honderdtal kastelen die geheel of gedeeltelijk zichtbaar zijn vanaf de te fietsen route. Kasteeltorens zijn sowieso blikvangers in het landschap en Limburg is een landschap met heel veel torentjes.
|
Traject 01: Tongeren - Sint-Truiden 92,6 km
Tongeren Markt met standbeeld Ambiorix, O.L.V.-Basiliek, Gallo-Romeins musem en Theseum; Middeleeuwse stadsmuur op Romeinse fundering met stadspoort Moerenpoort; Begijnhof In 57 v. Chr. begonnen de Romeinen hun veroveringstochten in Gallië en richtten in 54 v. Chr. een kamp op in Tongeren (Atuatuca Tungrorum). Onder Keizer Trajanus (98-117 n. Chr. werd Atuatuca Tungrorum een citivas (hoofdplaats), de Civitas Tungrorum, en verwierf ze de status municipium (stad met bestuursrecht met beperkt Romeins burgerrecht). De stad bezat een tempelcomplex, termen, een forum en werd omringd door een 4544 m lange muur met 22 torens. Na plundertochten van Germaanse volkeren in de 3e E, kreeg de stad een kleinere beter te verdedigen muur (2680 m). Na de Romeinse periode was de handelsstad eeuwenlang het mikpunt van invallen en verwoestingen. In de 13e E kreeg de stad een middeleeuwse muur. Deze hield stand tot Lodewijk XIV in 1677 tijdens de Frans-Nederlandse oorlog (1672-1679) de stadsmuren liet opblazen en de stad in brand stak. 0,5 km Romeinse tempel 1 km Romeinse muur 2 km Kasteel van Betho 3 km Tempelierstoren 4 km Kasteel Rooi 9 km Kasteel Neerrepen 12 km Burchtruïne Kolmont 12 km Kasteel Kolmont 14 km Hoeve Herkwinning 18 km Kasteel Bommershoven 20 km Kasteel Terhove 21 km Kasteel Widooie 23 km Hoeve Henisdael 25 km Kasteel van Horne 27 km Kasteel van Heks Kasteel d'Ursel, jachtslot gebouwd in 1770 door de Prinsbisschop van Luik Franciscus Karel de Velbrück 33 km Kasteel van Heers 35 km Kasteel van Veulen 43 km Kasteel van Bovelingen 48 km Kasteel van Hasselbroek 56 km Kasteel van Kerkom 57 km Wit kasteel 58 km Bink Brouwerij 63 km Kasteel van Baron Erasmus Louis Surlet de Chokier (Gingelom) Eerste regent van Belgïe (12/02/1830) tot aanstelling van koning Leopold I van België (14/06/1831) 69 km Kasteel van Schoor (Velm) 74 km Brouwerij Wilderen 76 km Kasteel van Duras 81 km Kasteel van Binderveld 84 km Kasteel van Nieuwerkerken 87 km Kasteel Nieuwenhoven 90 km Kasteel van Nonnemielen 93 km Sint-Truiden Markt met Sint-Trudoabdij met crypte en 65 m hoge toren met uitzichtplatform en stadhuis; begijnhof; recreatiedomein Speelhof |
|
| 1_kastelen_limburg_tongeren-st-truiden_93_km.gpx |
|
Traject 02: Sint-Truiden - Commanderij Alden Biesen 68 km
Sint-Truiden Markt met Sint-Trudoabdij met crypte en 65 m hoge toren met uitzichtplatform en stadhuis; begijnhof; recreatiedomein Speelhof 1 km Kasteel Speelhof 3 km Kasteel Terbiest 4 km Commanderij van Bernissem 7 km Commanderij van Ordingen 11 km Torenburcht Brustem 14 km Kasteel van Rijkel 18 km Kasteel Mariagaarde (Hoepertingen) 21 km Landschapskunstwerk Zwevende kapel en galgenveld 22 km Helshoven kapel 23 km Kasteel de Motte (Groot Gelmen) 26 km Landschapskunstwerk Tjenne en Tjenneboom (galgenboom) 30 km Kasteel Hulsberg (Gotem) 34 km Kasteel van Rullingen 37 km Kasteel de Klee 38 km Stroopsite Borgloon Borgloon: Stadhuis; uitzichtpunt Burchtgracht; Kannunikenhuis; kasteel Grote Mot 39 km Abdij Mariënlof (Klooster van Colen) Landschapskunstwerk 42 km Kasteel Opleeuw 43 km Kasteel Gors 44 km Kasteel Bellevue 45 km Kasteel De Donnea (Guigoven) 46 km Rood kasteel 48 km Kasteel Hoogveld (Vliermaal) 50 km Kasteel van Schalkhoven 51 km Kasteel van Hardelingen 58 km Kasteel van Renesse ('s Herenelderen) 62 km Wijnkasteel Genoelselderen 68 km Landcommanderij Alden Biesen (Rijkhoven) Vroegere Landscommanderij van de Duitse Orde die 12 onderhorige commanderijen in bezit had |
|
| 2_limburg_kastelen_st-truiden-alden_biesen_68_km.gpx |
|
Traject 03: Commanderij Alden Biesen - Beringen 83,4 km
Landcommanderij Alden Biesen (Rijkhoven) Vroegere Landscommanderij van de Duitse Orde die 12 onderhorige commanderijen in bezit had 7 km Kasteelruïne Jonckholt 10 km Kasteel van Groenendaal 12 km Kapel van het geheime leger 14 km Sint-Amorkapel 19 km Waterslot van Schoonbeek 31 km Kasteel Jongenbos (Vliermaalroot) 32 km Kasteel Ridderbronn 42 km Kasteel Printhagen (Kortessem) 46 km Kasteel van Mombeek (Rapertingen) 47 km Kasteel Henegau (Rapertingen) 48 km Kasteel Trekschuren (Rapertingen) 58 km Kasteel ter Poorten 65 km Provinciaal domein Bokrijk Recreatiedomein; Kasteel; Openluchtmuseum; Arboretum 67 km Kasteel Bokrijk 69 km Fietsbelevenis 'Fietsen door het water' 71 km Kasteel van Kiewit 75 km Grote Platwijer in (natuurvijver) het natuurgebied 'De Vijvers' 79 km Prinsenhof (Kuringen) 83 km Hasselt Minderbroederklooster (Heilig Paterke van Hasselt); Jenevermuseum; Begijnhof; Japanse tuin; Kanaalkom |
|
| 3_limburg_kastelen_alden_biesen-hasselt_83_km.gpx |
|
Traject 04: Hasselt - Beringen 80,4 km
Hasselt Minderbroederklooster (Heilig Paterke van Hasselt); Jenevermuseum; Begijnhof; Japanse tuin; Kanaalkom 6 km Abdijsite Herckenrode 14 km Mariaburcht Stevoort 21 km Kasteel van Wijer 35 km Schulensmeer 43 km Kasteel Het Hamel (Lummen) 44 km Kasteel van Loye (Lummen) 45 km Kasteel De Burg (Lummen) 49 km Kasteel Lagendal 58 km Uitkijktoren Wijers 62 km Kasteel Vogelsanck 67 km Racecircuit Zolder 68 km Kasteel van Terlaemen 72 km Kasteel Meylandt 73 km Kasteel van Obbeek 80 km Beringen |
|
| 4_limburg_kastelen_hasselt-beringen_80_km.gpx |
|
Traject 05: Beringen - Bree 93,5 km
7 km Be-mine Mijnmuseum, Duikcentrum, klimcentrum, avonturenberg (terril), erfgoed, winkelcentrum 18 km Koersels Fonteintje Kapel; Recreatieoord met horeca en uitkijktoren 26 km Natuurgebied Begijnenvijvers 33 km Kasteel Ter Dolen 45 km Heidegebied De Teut 51 km Kasteel Engelhof Recreatiedomein Hengelhoef (Park Midden-Limburg) 53 km Heidegebied Ter Hagedoorn Heide 57 km Recreatiedomein Kelchterhoef (Park Midden-Limburg) 86 km Commanderij van Gruitrode 94 km Bree |
|
| 5_limburg_kastelen_beringen-bree_94_km.gpx |
|
Traject 06: Bree - Kanne 95,4 km
Bree 6 km Opitter Brouwerij 8 km Tongerlo 14 km Kinrooi 21 km Kasteel Borgitter 23 km Kessenich 26 km Geistingen 30 km Kasteel Nieuwenhof 31 km Oudenhof 33 km Kasteel Wurfeld 40 km Kasteel Sipernau Kapel Sipernau 46 km Kasteel Ter Motten (Dilsen) 48 km Kasteel Ommerstein 53 km Kasteel Carolinaberg 54 km Maascentrum De Wissen (Stokkem) 59 km Kasteel Vilain XIIII (Meeswijk) 71 km Kasteel D'Aspremont-Lynden (Oud-Rekem) 80 km Kasteel Pietersheim 80 km Ruïne Waterburcht Pietersheim 84 km Kasteel Hocht 88 km Landmark slagveld Lanakerveld 91 km Neanderthalerkamp Hezerwater 97 km Kanne Jachthaven; Mergelgrotten; kanaaldoorbraak door de Sint-Pietersberg |
|
| 6_limburg_kastelen_bree-kanne_97_km.gpx |
|
Traject 07: Kanne - Tongeren 107 km (100 km door gebruik veer Eisden-Lanaye)
Kanne Jachthaven; Mergelgrotten; kanaaldoorbraak door de Sint-Pietersberg 0,5 km Château Neercanne (NL) 4 km Fort Sint-Pieter (NL) 5 km Uitzichtplatform ENCI-Groeve (NL) 6 km Buitengoed Slavante (NL) 7 km Kasteel Huis De Torentjes (NL) woon- en werkplaats André Rieu (NL) 9 km Helpoort Maastricht (NL) 10 km Maastricht (NL) 18 km Kasteel Rijckholt (NL) 26 km 's Gravenvoeren 28 km Kasteel Altembroek 31 km Noorbeek (NL) 33 km Ulvend 34 km De Plank 37 km Kasteel De Hoof - Hof De Draeck (Teuven) 38 km Kasteel Sinnich 40 km Kasteel Obsinnich 41 km Remersdaal 48 km Commanderij Sint-Pieters-Voeren 50 km Sint-Martens-Voeren 61 km Kasteel Eijsden (NL) [mogelijkheid om met het voetveer de Maas over te steken naar Lanaye (Ternaaien)] 68 km Lanaye 70 km kanaaldoorbraak door de Sint-Pietersberg 73 km Kanne 78 km Heukelom 83 km Waterburcht Millen Motheuvel 88 km Kasteel Rosmeulen (Nerem) 89 km Kasteel Scherpenberg 94 km Vreren 95 km Diets-Heur 98 km Kasteel van Hamal 100 km Rutten Evermaruskapel 104 km Hypodroom (Tongeren) Sint-Hubertuskapel 105 km Stadspark De Motten (Tongeren) 106 km Begijnhof (Tongeren) Middeleeuwse muur; Moerenpoort 107 km Tongeren Markt met standbeeld Ambiorix, O.L.V.-Basiliek, Gallo-Romeins musem en Theseum; Middeleeuwse stadsmuur op Romeinse fundering met stadspoort Moerenpoort; Begijnhof |
|
| 7_limburg_kastelen_kanne-tongeren_107_km.gpx |
Logeren in Vlaanderen
Hotels, B&B's, campings, jeugdherbergen, ...
www.logereninvlaanderenvakantieland.be
Adressen voor budgetvriendelijk overnachten zijn ook te vinden op volgende websites:
Bivakzones (Paalkamperen):
bivakzone.be
Trekkershutten:
www.trekkershutten.nl
Welcome To My Garden
welcometomygarden.org
Een netwerk zonder winstoogmerk van burgers die hun tuin gratis beschikbaar stellen voor trage reizigers
WarmShowers
www.warmshowers.org
Fietsers die onderdak aanbieden aan fietsers. Na registratie mits eenmalige donatie van $ 30 (Livetime User), biedt het tabblad 'Search' de mogelijkheid om aan de hand van een kaart of een lijst personen te zoeken op locatie (of op naam). Lees het geselecteerde profiel van de host voor speciale verzoeken en gebruik de contactknop om een bericht te sturen.
Vrienden op de Fiets
www.vriendenopdefiets.nl
Gastadressen van mensen die vrienden van de fiets onderdak geven. Na registratie en jaarlijkse bijdrage van € 8 voor Nederlanders en € 10 voor niet-Nederlanders krijgt u een Vriendennummer om op de site in te loggen.
Vlaamse Jeugdherbergen
www.jeugdherbergen.be
Hotels, B&B's, campings, jeugdherbergen, ...
www.logereninvlaanderenvakantieland.be
Adressen voor budgetvriendelijk overnachten zijn ook te vinden op volgende websites:
Bivakzones (Paalkamperen):
bivakzone.be
Trekkershutten:
www.trekkershutten.nl
Welcome To My Garden
welcometomygarden.org
Een netwerk zonder winstoogmerk van burgers die hun tuin gratis beschikbaar stellen voor trage reizigers
WarmShowers
www.warmshowers.org
Fietsers die onderdak aanbieden aan fietsers. Na registratie mits eenmalige donatie van $ 30 (Livetime User), biedt het tabblad 'Search' de mogelijkheid om aan de hand van een kaart of een lijst personen te zoeken op locatie (of op naam). Lees het geselecteerde profiel van de host voor speciale verzoeken en gebruik de contactknop om een bericht te sturen.
Vrienden op de Fiets
www.vriendenopdefiets.nl
Gastadressen van mensen die vrienden van de fiets onderdak geven. Na registratie en jaarlijkse bijdrage van € 8 voor Nederlanders en € 10 voor niet-Nederlanders krijgt u een Vriendennummer om op de site in te loggen.
Vlaamse Jeugdherbergen
www.jeugdherbergen.be
